In een vandaag gepubliceerd interview heeft George Soros uiteengezet hoe de Europese Unie (EU) haar AAA-rating kan behouden en haar COVID-19-herstelpakket kan financieren.

Door het steunen van “eeuwigdurende obligaties” – of “Consols”, zoals ze in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten worden genoemd – is de heer Soros van mening dat de EU de dubbele crisis van COVID en de klimaatverandering, die op dit moment een bedreiging vormt voor het blok, kan aanpakken. Hij stelt dat “Consols” een serieus alternatief vormen voor het verhogen van de EU-begroting en dat ze hulp bieden aan de lidstaten die het hardst getroffen zijn door de gezondheidspandemie, zoals Italië en Spanje.

Hij stelt dat het autorisatieproces voor de uitgifte van obligaties – met een oneindige looptijd, en waarvoor alleen de betaling van de rente nodig is – binnen enkele weken zou kunnen worden afgerond, op tijd voor de Europese Top op 27 mei, om ze als een wenselijk alternatief te aanvaarden. Hij dringt er bij de Nederlandse bevolking en de bredere Hanzestaten op aan om dit voorstel in overweging te nemen als een middel om een verhoging van hun Europese begrotingsbijdragen te voorkomen.

Hoe lang zal de schade van het coronavirus aan de economie van de eurozone voortduren?

Langer dan de meeste mensen denken. Een van de problemen is dat het virus snel evolueert en de manier waarop het menselijke organen aanvalt verandert. Dit maakt het veel moeilijker om een betrouwbaar vaccin te ontwikkelen.

U pleit voor de uitgifte van eeuwigdurende obligaties. Waarom zou dit een betere oplossing zijn dan corona-obligaties? En wat zijn de risico’s van de uitgifte van eeuwigdurende obligaties?

De Europeanen en hun politieke leiders zijn niet bekend met eeuwigdurende obligaties of “consols” zoals ik ze graag noem, maar consols zijn wel bekend in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Ze hebben een lange geschiedenis in beide landen. In het Verenigd Koninkrijk werden ze onder andere gebruikt om de oorlogen tegen Napoleon en de Eerste Wereldoorlog te financieren. In de Verenigde Staten werden ze in de jaren 1870 geïntroduceerd.

Zoals de naam al aangeeft, hoeft de hoofdsom van een eeuwigdurende obligatie nooit te worden terugbetaald, er zijn alleen jaarlijkse rentebetalingen verschuldigd. Een obligatie van 1 biljoen euro zou 5 miljard euro per jaar kosten, uitgaande van een rentepercentage van 0,5%. De consols hoeven niet in één keer te worden verkocht, ze zouden in delen kunnen worden uitgegeven en ze zijn nuttig voor langetermijnbeleggers zoals levensverzekeringsmaatschappijen die op zoek zijn naar langetermijnobligaties om aan hun verplichtingen te voldoen. Naarmate de markt meer vertrouwd raakt met de nieuwe instrumenten, zouden latere uitgiften een groter aantal kopers aantrekken en uiteindelijk zouden de obligaties een premie opleveren. Nu is een zeer goed moment om langlopende obligaties uit te geven. Duitsland heeft onlangs een 30-jarige staatsobligatie met een negatief rendement verkocht.

Helaas is mijn suggestie voor eeuwigdurende obligaties verward met “corona-obligaties” en dit heeft het debat verstoord. Deze twee hebben niets met elkaar te maken. Corona-obligaties zijn resoluut afgewezen, met een goede reden, aangezien ze een zekere mate van mutualisatie vereisen die gewoonweg niet acceptabel is. Daarom spreek ik nu over “consols”. De enige verplichting is de betaling van de jaarlijkse rente, die verwaarloosbaar is. 5 miljard euro per jaar zorgt voor een dringend nodige 1 biljoen euro – een verbazingwekkend lage kosten-batenverhouding van 1:200! Die mate van mutualisatie zou zeer acceptabel moeten zijn voor de lidstaten, hetzij met unanieme stemmen, hetzij met een coalitie van bereidwilligen.

Begrijpelijkerwijs willen de zogenaamde Hanzestaten, zoals Nederland, hun bijdrage aan de Europese begroting tot een minimum beperken. Ze staan nu echter voor een keuze: ze kunnen zich blijven verzetten tegen consols en een verdubbeling van de begroting accepteren of ze kunnen enthousiaste aanhangers van consols worden en, als ze daarin slagen, hun bijdrage aan de begroting met 5% verhogen. Ik dring er bij de Hanseatistische Liga en het Nederlandse publiek op aan om na te denken over welk alternatief de voorkeur heeft.

Zijn er geen juridische problemen voor de EU bij het uitgeven van eeuwigdurende obligaties of consols zoals u ze noemt?

Ja, die zijn er, en ze zijn ogenschijnlijk onoverkomelijk. De EU moet een AAA-rating behouden, anders zouden de obligaties onverkoopbaar zijn. Daarom moet de EU over voldoende “eigen middelen” beschikken – belastingen die kunnen worden geheven om de kosten van de nakoming van de obligaties te dekken. Het heffen van belastingen is een langdurig proces, omdat elk land zijn eigen regels heeft en in sommige landen, zoals België, zijn de regels erg ingewikkeld. Het proces zou enkele jaren in beslag nemen en daarom heb ik gezegd dat de juridische belemmeringen ogenschijnlijk onoverkomelijk zijn.

Maar er is een oplossing. De belastingen hoeven alleen maar te worden goedgekeurd; ze hoeven niet te worden ingevoerd. Deze autorisatie zou een paar weken moeten kosten, niet een paar jaar. Zodra ze toestemming hebben gekregen, kan de EU overgaan tot de uitgifte van eeuwigdurende obligaties of consols.

Eeuwigdurende obligaties hebben een enorm voordeel ten opzichte van obligaties met een einddatum. Zoals de naam al aangeeft hoeft de hoofdsom nooit te worden terugbetaald; alleen de jaarlijkse rente is verschuldigd. Zoals ik al eerder zei, is dat bedrag zo minimaal dat het gemakkelijk door de lidstaten moet kunnen worden opgebracht. Het zou vooral aantrekkelijk moeten zijn voor de Hanzestaten onder leiding van Nederland. Daarom zouden de Hanzestaten een enthousiaste voorvechter moeten worden. In Duitsland is Angela Merkel nog steeds bondskanselier en zij is de enige die de ordo-liberale vestiging kan overstemmen. Met hun steun kan de Eurotop, die naar verwachting op 27 mei zal worden gehouden, consols toch nog accepteren als een wenselijk alternatief dat moet worden onderzocht, maar de tijd is bijzonder kort. Een tot nu toe totaal onbekend instrument moet worden begrepen en aangenomen.

Wat gebeurt er als uw oplossing niet wordt geaccepteerd?

Uitzonderlijke omstandigheden vragen om uitzonderlijke maatregelen. Eeuwigdurende obligaties of consols zijn zo’n maatregel. Ze zouden in normale tijden zelfs niet moeten worden overwogen. Maar als de EU ze nu niet overweegt, overleeft ze de uitdagingen waarmee ze momenteel wordt geconfronteerd misschien niet. Dit is geen theoretische mogelijkheid; het kan de tragische realiteit zijn.

Het coronavirus en de klimaatverandering bedreigen niet alleen mensenlevens, maar ook het voortbestaan van onze beschaving.
De Europese Unie is bijzonder kwetsbaar omdat zij gebaseerd is op de rechtsorde en de spreekwoordelijke wielen van de rechtspraak langzaam draaien. Het coronavirus daarentegen beweegt zich zeer snel en op onvoorspelbare wijze.

Daarom moet de EU eeuwigdurende obligaties uitgeven. De uitgifte van obligaties met een kosten-batenverhouding van 1:200 opent een verbazingwekkende hoeveelheid fiscale ruimte. Het opgehaalde geld hoeft niet te worden verdeeld volgens de zogenaamde fiscale verdeelsleutel, d.w.z. het aandeel van de lidstaten in de Europese Centrale Bank. Het kan worden toegewezen aan de landen die er het meest behoefte aan hebben. Het grootste deel van het geld zou naar de zuidelijke landen gaan omdat zij het hardst worden getroffen en binnen die landen kan men mensen helpen die het meest in nood zijn en die het hardst nodig zijn, zoals ongeregistreerde landarbeiders. Een deel hiervan gebeurt al, maar de hoeveelheid geld die beschikbaar is, zou sterk toenemen.

U bent een uitgesproken voorstander van de Remain-campagne. Wat had de EU kunnen doen om een Brexit te vermijden? En zou de EU moeten voorkomen dat andere lidstaten de unie verlaten?

Gedane zaken nemen geen keer. Maar de vraag hoe we kunnen voorkomen dat andere landen het Verenigd Koninkrijk volgen, is een belangrijke.

Ik maak me vooral zorgen over Italië. Matteo Salvini, de leider van de Lega-partij, is in zijn land aan het oproepen om de euro en de EU te verlaten. Gelukkig is zijn persoonlijke populariteit afgenomen sinds hij de regering heeft verlaten, maar zijn pleidooi wint aan populariteit. Wat zou er van Europa overblijven zonder Italië? Italië was vroeger het meest pro-Europese land. De Italianen vertrouwden Europa meer dan hun eigen regeringen, en met recht. Maar ze werden slecht behandeld tijdens de vluchtelingencrisis van 2015. De EU handhaafde het zogenaamde Dublin-verdrag dat alle lasten oplegt aan de landen waar de vluchtelingen voor het eerst zijn aangekomen en dat geen enkele financiële lastenverdeling biedt. Op dat moment besloten de Italianen massaal om voor de Lega van Salvini en de Vijfsterrenbeweging te stemmen. Meer recentelijk is de versoepeling van de regels voor staatssteun, die Duitsland bevoordeelt, bijzonder onrechtvaardig geweest voor Italië, dat al de zieke man van Europa was en vervolgens het hardst getroffen werd door COVID-19.

U klinkt erg pessimistisch.

Helemaal niet. Zolang ik met ideeën als eeuwigdurende obligaties kan komen, geef ik de hoop niet op.